Η χρήση ξένων σωμάτων στην ιατρική και ειδικά στη χειρουργική αποτελεί κοινή πλέον πρακτική. Στη χειρουργική του μαστού μεγάλη εφαρμογή βρίσκουν τα ενθέματα σιλικόνης. Η χρήση τους ξεκίνησε στη δεκαετία του 1960 σε πολύ πρώιμες μορφές και συνεχίστηκε στα επόμενα χρόνια με συνεχείς βελτιώσεις ώστε να φτάσουμε στα σημερινά ενθέματα που παρουσιάζουν τις εξής ιδιότητες:
– είναι αδρανή και δεν προκαλούν έντονη φλεγμονώδη αντίδραση
– δεν διασπώνται από την ιστική αντίδραση
– έχουν μηχανική αντοχή και δέχονται πιέσεις αρκετά ισχυρές, χωρίς να καταστρέφονται
– δεν έχουν καρκινογενετική δράση στο μαστό
– είναι σχετικά εύκολα στην κατασκευή τους
Τί είναι τα ενθέματα σιλικόνης;
Με τον όρο σιλικόνη στη χημική βιομηχανία εννοούμε μια οικογένεια συνθετικών υλικών με πολλαπλές χρήσεις. Ως βάση χρησιμοποιείται το Πυρίτιο (Si), στοιχείο ευρισκόμενο παντού στη φύση, το οποίο με κατάλληλη επεξεργασία ενώνεται με το οξυγόνο (O) και φτιάχνει δεσμούς (Si-O), που δεν υπάρχουν στη φύση. Με αυτό τον τρόπο προκύπτουν συνθετικά μόρια και κατ ‘ επέκταση υλικά, των οποίων τις ιδιότητες διαμορφώνουμε ανάλογα με τις ανάγκες.
Το ένθεμα μαστού αποτελείται από ένα κέλυφος και από το περιεχόμενό του. Το κέλυφος είναι η επιφάνεια με την οποία έρχεται σε επαφή ο οργανισμός και παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην ισχύ του ενθέματος όσο και στην αντίδραση που προκαλεί καθώς εμφυτεύεται. Το περιεχόμενο είναι σημαντικό για την υφή που αποκτά το ένθεμα αλλά και στην αντίδραση που ενδέχεται να προκληθεί εάν το κέλυφος διαρραγεί και αυτό έρθει με τη σειρά του σε επαφή με τους ιστούς.
Στα ενθέματα σιλικόνης τόσο το κέλυφος όσο και το περιεχόμενο αποτελούνται από σιλικόνη, με διαφορετικές ωστόσο ιδιότητες ώστε να εξυπηρετούνται οι αντίστοιχοι στόχοι:
– κέλυφος ισχυρό, ελαστικό και βιολογικά αδρανές, που προκαλεί την ελάχιστη δυνατή αντίδραση
– περιεχόμενο μαλακής υφής, που να μοιάζει με αυτή του φυσικού μαστού αλλά αρκετά συμπαγές, ώστε σε περίπτωση ρήξης του κελύφους να μην διαχυθεί προς τους ιστούς και προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές.
Στη βιομηχανία παρασκευής των ενθεμάτων, υπάρχει πλέον μια τεράστια ποικιλία υλικών που προσαρμόζεται στις ανάγκες τόσο της αισθητικής χειρουργικής όσο και σε αυτές της επανορθωτικής. Ειδικά στην τελευταία, οι ανάγκες είναι αρκετά αυξημένες, καθώς τα ενθέματα έρχονται να υποδυθούν ολόκληρο το μαστό, σε αντίθεση με την αισθητική όπου συμπληρώνουν τον υπάρχοντα μαζικό αδένα. Για το λόγο αυτό κατασκευάζονται σε μεγάλη ποικιλία μεγεθών και σχημάτων, ώστε να καλύπτουν όλες τις ανάγκες.
Η τοποθέτηση των ενθεμάτων μετά τη μαστεκτομή
Το ένθεμα του μαστού όταν τοποθετείται στον οργανισμό, είναι ευάλωτο σε δύο δυνάμεις:
- την άμυνα του οργανισμού, που το αντιλαμβάνεται ως ξένο σώμα και αναπτύσσει μια φλεγμονώδη αντίδραση με στόχο να το απομονώσει
- τις περιβαλλοντικές δράσεις, μηχανικές και μικροβιακές
Κατά τη χειρουργική επέμβαση της τοποθέτησης του ενθέματος επιδιώκονται δύο στόχοι:
- να επιτευχθεί το επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα
- να προστατευθεί το ένθεμα από πιθανούς κινδύνους
Στην περίπτωση της μαστεκτομής και οι δύο αυτοί στόχοι απαιτούν ειδικό σχεδιασμό, καθώς:
- δεν υπάρχει μαζικός αδένας
- συνήθως υπάρχει έλλειμα δέρματος
- ενδέχεται να ακολουθήσουν συμπληρωματικές θεραπείες για τη βασική νόσο, που αφενός δεν πρέπει να καθυστερήσουν και αφετέρου είναι δυνατό να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, το ένθεμα μετά τη μααστεκτομή πρέπει:
- να τοποθετηθεί σε μία θέση επάνω στο θώρακα που να αντιστοιχεί στο φυσικό μαστό
- να έχει το κατάλληλο μέγεθος, ανάλογα με τη σωματοδομή της ασθενούς αλλά και τον αφαιρεθέντα μαστό
- να βρίσκεται σε κατάλληλα προστατευμένη «θήκη»
Η «θήκη» αυτή μπορεί να διαμορφωθεί με δύο τρόπους:
- με τοπικούς ιστούς, δηλαδή τους μύες του θωρακικού τοιχώματος
- με τη βοήθεια τεχνιτών υλικών, των λεγόμενων πλεγμάτων
Για την επιλογή της τεχνικής, σημαντικό ρόλο παίζουν:
- το επιθυμητό μέγεθος του νέου μαστού
- η θεραπεία που θα ακολουθήσει και ειδικότερα η ακτινοθεραπεία
- το είδος της μαστεκτομής (απλή, υποδόρια ή και με διατήρηση θηλής)
Τεχνική
Μετά τη μαστεκτομή πραγματοποιείται κατάλληλος χειρισμός των μυών του θώρακα, οι οποίοι αποκολλώνται από το θωρακικό κλωβό και δημιουργείται μια θήκη ορισμένου όγκου, ανάλογα με τη σωματοδομή της κάθε ασθενούς, δηλαδή αφενός το μέγεθος του σώματος και του θώρακά της και αφετέρου την κατασκευή και τη δύναμη των τοπικών μυϊκών ομάδων. Η θήκη αυτή μπορεί να υποδεχτεί το ένθεμα και ουσιαστικά να το προστατεύει, καθώς ακριβώς πάνω από αυτή βρίσκεται μόνο ο φραγμός προστασίας του δέρματος.
- Αποκατάσταση σε ένα στάδιο με μυϊκή θήκη
Εάν το επιθυμητό μέγεθος του νέου μαστού, που ουσιαστικά ορίζει και το μέγεθος του ενθέματος, είναι τέτοιο που επιτρέπει την τοποθέτησή του στην μυϊκή θήκη που έχει δημιουργηθεί χωρίς να την καταστρέφει και επιπλέον υπάρχει επάρκεια δέρματος, όπως σε μια υποδόρια μαστεκτομή, η αποκατάσταση μπορεί να ολοκληρωθεί στον ίδιο χειρουργικό χρόνο με τη μαστεκτομή. Η άμεση μετεγχειρητική εικόνα είναι αυτή ενός νέου μαστού στη θέση του αφαιρεθέντος, Η ανοχή του ενθέματος από την ασθενή είναι πολύ καλή και η αποθεραπεία λίγων ημερών.
- Αποκατάσταση δύο σταδίων με μυϊκή θήκη
Εάν το μέγεθος του μαστού είναι μεγαλύτερο από τη δημιουργούμενη μυϊκή θήκη δεν είναι δυνατό το ένθεμα να τοποθετηθεί απευθείας σε αυτή, καθώς θα την καταστρέψει και δεν θα έχει επαρκή μυϊκή κάλυψη. Επίσης, όταν υπάρχει έλλειμα δέρματος, όπως μετά από μια απλή μαστεκτομή, δεν είναι δυνατή η δερματική κάλυψη του νέου μαστού. Στις περιπτώσεις αυτές, ακολουθείται η αποκατάσταση δύο σταδίων. Δηλαδή:
– Στο χειρουργικό χρόνο της μαστεκτομής τοποθετείται στη μυϊκή θήκη μια ειδική συσκευή, ο διατατήρας (διαστολέας) ιστών. Αυτός αποτελείται από ένα κέλυφος σιλικόνης χωρίς περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να είναι αποπλατυσμένος και να μπορεί να τοποθετηθεί με ευχέρεια στη μυϊκή θήκη. Στον ίδιο χρόνο μπορεί να τοποθετηθεί ποσότητα αποστειρωμένου ορού στο διατατήρα μέσω μιας βαλβίδας που επικοινωνεί με το εσωτερικό του και είτε είναι ενσωματωμένη στην επιφάνειά του είτε εξωτερική. Η ποσότητα του υγρού που τοποθετείται είναι όση επιτρέπει η μυϊκή θήκη και το υπερκείμενο δέρμα, ώστε το άμεσο μετεγχειρητικό αποτέλεσμα να είναι αποδεκτό.
– Ακολουθεί μια περίοδος κατά την οποία πραγματοποιείται σταδιακή τοποθέτηση ορού στο διατατήρα μέσω της βαλβίδας του, που επιτυγχάνει διάταση μυών και δέρματος, ώστε να αυξηθεί ό όγκος της θήκης. Η διαδικασία γίνεται σε επίπεδο ιατρείου, σε μεσοδιαστήματα 1-2 εβδομάδων. Η ποσότητα που τοποθετείται καθορίζεται από την ανοχή της ασθενούς και ο αριθμός των συνεδριών από τον επιθυμητό τελικό όγκο.
– Τέλος, σε μεταγενέστερο χρόνο, που καθορίζεται από τις συμπληρωματικές θεραπείες για την κακοήθεια αλλά και τον επιθυμητό τελικό όγκο του νέου μαστού, η ασθενής υποβάλλεται σε μια δεύτερη χειρουργική επέμβαση κατά την οποία απομακρύνεται ο διατατήρας και αντικαθίσταται από το μόνιμο ένθεμα σιλικόνης, το οποίο μπορεί πλέον να φιλοξενηθεί στη νέα θήκη που έχει διαμορφωθεί.
- Αποκατάσταση σε ένα στάδιο με μυϊκή θήκη και πλέγμα
Με στόχο την αποφυγή της δεύτερης χειρουργικής επέμβασης, τα τελευταία χρόνια βρίσκει εφαρμογή η χρήση πλεγμάτων, συνθετικών ή και ζωικής προέλευσης, που χρησιμοποιούνται στο χρόνο της μαστεκτομής. Το νόημα της χρήσης τους είναι να επιτευχθεί άμεσα μια μεγάλου όγκου «θήκη», η οποία θα φιλοξενήσει απευθείας ένα μεγαλύτερο ένθεμα. Στην περίπτωση αυτή ωστόσο, η «θήκη» αποτελείται κατά το ήμισυ από μυ της περιοχής και κατά το υπόλοιπο από το πλέγμα, που διεγείρει μια φλεγμονώδη αντίδραση και αναγκάζει τον οργανισμό να το θωρακίσει, προσφέροντας έτσι και κάλυψη στο ένθεμα. Προϋπόθεση για την εφαρμογή αυτής της τεχνικής είναι η επάρκεια του δέρματος του μαστού, μια δηλαδή υποδόρια ή και με διατήρηση συμπλέγματος θηλής – θηλαίας άλω μαστεκτομή.
Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της Αποκατάστασης με Ενθέματα
Η αποκατάσταση με ενθέματα είναι μια κατεξοχήν χρησιμοποιούμενη τεχνική επανορθωτικής χειρουργικής του μαστού. Και αυτό γιατί έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως:
– πολύ καλό αισθητικό αποτέλεσμα
– μεσαίας βαρύτητας χειρουργική παρέμβαση, σε επίπεδο χειρουργικών τραυμάτων, εγχειρητικού χρόνου και αποθεραπείας
– ευρεία εφαρμογή σε ποικιλία περιπτώσεων
– διαθεσιμότητα για τις περισσότερες ασθενείς
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα μειονεκτήματα που ενδέχεται να επιβάλλουν την επιλογή άλλης τεχνικής αποκατάστασης. Τέτοια είναι:
– μείωση του αισθητικού αποτελέσματος σε ορισμένες περιπτώσεις επακόλουθης ακτινοθεραπείας
– προηγηθείσα ακτινονοβόληση θωρακικού τοιχώματος, που καθιστά μη διατάσιμους τους ιστούς
– πολύ μεγάλο επιθυμητό μέγεθος μαστού, που κάνει αδύνατη την χρήση αντίστοιχου ενθέματος
– επιμόλυνση ενθέματος, ανθεκτική στα συντηρητικά μέτρα
– δημιουργία κάψας με συνοδό σκληρία και άλγος
– ρήξη του ενθέματος
