Διάγνωση: βασικές έννοιες
Η διάγνωση μιας κακοήθους νόσου, με στόχο την αποτελεσματική θεραπεία, είναι μια σταδιακή διαδικασία κατά την οποία πρέπει:
- να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη της νόσου
- να περιγραφούν τα ακριβή χαρακτηριστικά της
- να χαρτογραφηθεί η έκτασή της.
Η ακρίβεια της διάγνωσης είναι απόλυτα σημαντική γιατί θα καθορίσει την περεταίρω αντιμετώπιση:
- εάν δεν υπάρχει η πιθανολογούμενη νόσος, το ύποπτο εύρημα αθωώνεται και το εξεταζόμενο άτομο απαλλάσσεται από περεταίρω χειρισμούς
- εάν υπάρχει κακοήθεια, πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά
Στο πλαίσιο της διάγνωσης, πραγματοποιούνται εξετάσεις, όπως:
- κλινική εξέταση, που είναι η αναζήτηση σημείων ενδεικτικών της κακοήθειας
- εργαστηριακές εξετάσεις σε βιολογικά υγρά
- απεικονιστικές εξετάσεις (ακτινολογικές)
- εξετάσεις στο μικροσκόπιο
- εξετάσεις με χρήση ραδιοϊσοτόπων
- ενδοσκοπικές εξετάσεις
Η επιλογή των εξετάσεων γίνεται ανάλογα με το εξεταζόμενο όργανο, την αναζητούμενη πάθηση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ασθενούς (ηλικία, άλλες νόσοι). Ωστόσο, βασική παράμετρος στην επιλογή μιας διαγνωστικής εξέτασης είναι η ποιότητα της εξέτασης, που μπορεί να αναλυθεί σε επιμέρους στοιχεία:
- ευκολία στη διενέργεια
- μη επιβλαβής για τον οργανισμό
- με αξιόπιστα αποτελέσματα
- ανάλογο κόστος
Ενώ τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι σχετικά εύκολο να υπολογιστούν, η αξιοπιστία μιας εξέτασης είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, καθώς περιγράφει τη δυνατότητά της να ανευρίσκει (αληθώς θετικά αποτελέσματα) ή να αποκλείει (αληθώς αρνητικά αποτελέσματα) μια παθολογία με βεβαιότητα. Η ποσοτική έκφραση αυτής της δυνατότητας δίνεται με ορισμένες έννοιες, όπως:
– Ευαισθησία: είναι η δυνατότητα της εξέτασης να εντοπίζει την παθολογία όταν αυτή υπάρχει πραγματικά
– Ειδικότητα: είναι η δυνατότητα να αποκλείει τη νόσο όταν αυτή δεν υπάρχει πραγματικά
Και οι δύο αυτές έννοιες εκφράζονται σε ποσοστό επί τοις 100. Μία εξέταση θεωρείται ακριβής όταν έχει υψηλές, πάνω από 95% ευαισθησία και ειδικότητα, μπορεί δηλαδή να εντοπίσει περισσότερες από 95 στις 100 παθολογίες και να διακρίνει με βεβαιότητα τις 95 από τις 100 περιπτώσεις μη ύπαρξης μιας παθολογίας. Ταυτόχρονα, θεωρείται σημαντικό το αποτέλεσμα της εξέτασης να είναι σταθερό μεταξύ των ατόμων που ερμηνεύουν την εξέταση, να είναι δηλαδή αναπαραγώγιμο.
Τέλος, απόλυτα σημαντικές προϋποθέσεις για την ποιότητα των εξετάσεων είναι:
– η ποιότητα του τεχνολογικού εξοπλισμού: σύγχρονες προδιαγραφές, συνεχής έλεγχος σωστής λειτουργίας,
– η εξειδίκευση του ατόμου που διενεργεί την εξέταση: τήρηση προδιαγραφών, επιμελής τεχνική
– η εξειδίκευση του ιατρού που ερμηνεύει τα αποτελέσματα: συνεχής ενημέρωση, παρακολούθηση των αποτελεσμάτων (audit)