Καρκίνος μαστού: νεότερα δεδομένα στη χειρουργική των λεμφαδένων της μασχάλης
Κάθε χρόνο χιλιάδες γυναίκες διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού. Μετά τον αρχικό εντοπισμό του όγκου, είναι πολύ σημαντικό να καθοριστεί το στάδιο της νόσου και μέσω εξετάσεων να διερευνηθεί το μέγεθος του όγκου, ο αριθμός των λεμφαδένων που έχουν επηρεαστεί και να ανιχνευτούν σημάδια που δείχνουν αν ο καρκίνος έχει εγκατασταθεί σε απομακρυσμένα όργανα.
Με την εξέλιξη της ιατρικής, εμφανίζονται νεότερα δεδομένα και στη χειρουργική των λεμφαδένων της μασχάλης, που παίζουν σημαντικό ρόλο στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Εξαιρετικής σπουδαιότητας τεχνική, για την εκτίμηση των μασχαλιαίων λεμφαδένων, θεωρείται η σύγχρονη τεχνική ανίχνευσης και βιοψίας του λεμφαδένα φρουρού.
Ο λεμφαδένας φρουρός βρίσκεται στη μασχαλιαία κοιλότητα και θεωρείται ο πρώτος λεμφαδένας που αποχετεύει τη λέμφο του μαστού. Συνεπώς όταν τα καρκινικά κύτταρα αποσπαστούν από τον όγκο αρχικά εγκλωβίζονται από τον λεμφαδένα φρουρό και στη συνέχεια διοχετεύονται από αυτόν και στους υπόλοιπους μασχαλιαίους λεμφαδένες.
Σκοπός της βιοψίας του λεμφαδένα φρουρού είναι να ελεγχθεί για παρουσία καρκινικών κυττάρων, ώστε να αποφασιστεί η πορεία της αντιμετώπισης του όγκου. Εάν δεν εντοπιστούν καρκινικά κύτταρα, τότε αυτό θα σημαίνει ότι και οι άλλοι λεμφαδένες είναι αρνητικοί, οπότε δεν χρειάζεται περεταίρω χειρισμός. Αντίθετα αν βρεθούν καρκινικά κύτταρα, τότε θεωρείται πολύ πιθανό να έχουν περάσει και στους επόμενους λεμφαδένες, που θα πρέπει να αφαιρεθούν. Ουσιαστικά, η κατάσταση του φρουρού λεμφαδένα έχει αποδειχθεί ότι αντικατοπτρίζει την κατάσταση όλων των λεμφαδένων της μασχάλης και άρα η μέθοδος αυτή καθορίζει αν είναι αναγκαίο να γίνει ολικός λεμφαδενικός καθαρισμός ή όχι.
Όσον αφορά στην τεχνική, το πρωί της ημέρας του χειρουργείου γίνεται η έγχυση ραδιενεργού υλικού στο μαστό, στο χώρο του εργαστηρίου της Πυρηνικής Ιατρικής. Το ραδιοφάρμακο μπαίνει στα λεμφαγγεία, προχωρεί προς τους λεμφαδένες της μασχάλης και περνά πρώτα από τους φρουρούς λεμφαδένες ακολουθώντας την ίδια οδό που θα είχε ακολουθήσει και μια πιθανή μετάσταση. Επιπλέον λαμβάνεται μια απεικόνιση της πορείας του ραδιοφαρμάκου, με το λεγόμενο λεμφοσπινθηρογράφημα.
Στη συνέχεια, στο χειρουργείο και μετά την εισαγωγή της ασθενούς στην αναισθησία, πραγματοποιείται έγχυση μίας μπλε χρωστικής στο μαστό (βάφει μπλε το λεμφαδένα φρουρό και βοηθά στον εντοπισμό του). Με τη βοήθεια του ανιχνευτή ραδιενέργειας εντοπίζεται το κατάλληλο σημείο στη μασχάλη και πραγματοποιείται τομή λίγων εκατοστών από όπου ανευρίσκεται ο μπλε λεμφαδένας φρουρός που έχει συλλέξει και το ραδιοϊσότοπο (θερμός).
Ο «φρουρός» λεμφαδένας αφαιρείται και αποστέλλεται για ταχεία βιοψία διεγχειρητικά. Αν η ταχεία βιοψία είναι αρνητική θεωρείται απίθανο να έχουν προσβληθεί οι υπόλοιποι λεμφαδένες και δεν διενεργείται αφαίρεσης τους. Αν όμως βρεθούν καρκινικά κύτταρα στο λεμφαδένα φρουρό, τότε θα πρέπει να ακολουθήσει αφαίρεση και των υπολοίπων λεμφαδένων της μασχάλης, γιατί είναι πιθανό ο καρκίνος να έχει προχωρήσει και πέρα από το “φρουρό”. Ο λεμφαδενικός καθαρισμός θεωρείται πλήρης όταν περιέχει τουλάχιστον δέκα λεμφαδένες και στοχεύει στην απομάκρυνση των λεμφαδένων που έχουν προσβληθεί χωρίς να επηρεαστούν ζωτικές δομές της μασχαλιαίας κοιλότητας.
Πιο πρόσφατες μελέτες μας δείχνουν ότι υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις είναι δυνατό να αποφύγουμε τον πλήρη λεμφαδενικό καθαρισμό της μασχάλης και να τον αντικαταστήσουμε με ακτινοθεραπεία, με στόχο να μειώσουμε ακόμη περισσότερο τις πιθανές επιπλοκές από τέτοια μείζονα επέμβαση.
Σε πειραματικό επίπεδο αναπτύσσονται και άλλες τεχνικές, με στόχο τη στοχευμένη αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων και τη μείωση των επιπλοκών.
Τέτοιες τεχνικές αναφορικά είναι:
- ο ενδοσκοπικός λεμφαδενικός καθαρισμός διαμέσου πολύ μικρών τομών. Οι λεμφαδένες αφαιρούνται με την βοήθεια ενδοσκοπίου στη μασχαλιαία κοιλότητα χωρίς να δημιουργούνται τραύματα και αποκολλήσεις
- η ανάστροφη χαρτογράφηση της μασχάλης (Axillary Reverse Mapping). Ανιχνεύονται οι λεμφαδένες στη μασχάλη που αποχετεύουν τη λέμφο από το άνω άκρο, ώστε να διαφυλαχθούν, σε σχέση με τους λεμφαδένες που αποχετεύουν το μαστό. Έτσι όταν οι προσβεβλημένοι λεμφαδένες του μαστού αφαιρεθούν θα αποφευχθεί το λεμφοίδημα του άνω άκρου, που είναι ιδιαίτερα σοβαρή επιπλοκή.
Η σύγχρονη προσέγγιση είναι η κατάλληλη τεχνική για κάθε στάδιο της νόσου, με τη χρησιμοποίηση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών για άντληση πληροφορίας και εφαρμογή κατάλληλης ογκολογικής θεραπείας με τις λιγότερες δυνατές παρενέργειες.