Θεραπεία του Καρκίνου Μαστού

Βασικοί όροι

Πρωτοπαθής εστία (Primary Tumor): είναι η αρχική καρκινική εστία στο προσβεβλημένο όργανο. Εάν η καρκινική βλάβη είναι περιορισμένη στο βασικό όργανο, η νόσος είναι τοπική, εάν έχει επεκταθεί στους γειτονικούς λεμφαδένες είναι τοποπεριοχική (Locoregional) και εάν έχει προσβάλλει και γειτονικούς ιστούς είναι τοπικά προχωρημένη (Locally Advanced).

Δευτεροπαθείς εντοπίσεις (Metastatic Disease de Novo): είναι οι εστίες που εντοπίζονται σε άλλα όργανα, απομακρυσμένα από το αρχικό. Τα όργανα που προσβάλλονται ποικίλλουν ανάλογα με τον αρχικό καρκίνο και την έκταση της διασποράς του.

Εξαίρεση Πρωτοπαθούς εστίας: είναι η χειρουργική εξαίρεση της αρχικής εστίας και ενδεχομένως των περιοχικών λεμφαδένων. Εάν η νόσος έχει αφαιρεθεί με καθαρά όρια η εκτομή χαρακτηρίζεται ριζική (R0) ενώ εάν έχει παραμείνει μικροσκοπική νόσος, η εκτομή χαρακτηρίζεται R1.

Τοπική Υποτροπή (Local Recurrence): είναι η επανεμφάνιση της νόσου, σε άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα, στο σημείο της προηγηθείσας χειρουργικής εξαίρεσης στο βασικό όργανο.

Συστηματική Υποτροπή (Systemic Recurrence): είναι η επανεμφάνιση της νόσου σε απομακρυσμένα όργανα, σε άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα από την ολοκλήρωση της αρχικής θεραπείας της πρωτοπαθούς εστίας, και ενώ δεν υπήρχε εικόνα δευτεροπαθών εντοπίσεων στην αρχική σταδιοποίηση.

Χημειοθεραπευτικά Φάρμακα: Πρόκειται για φάρμακα που οδηγούν τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα στο θάνατο, παρεμβαίνοντας στην αναπαραγωγή του DNA. Παράλληλα, επιδρούν και σε φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού (αιμοποιητικά, δέρματος, βλεννογόνων) με αποτέλεσμα νοσηρότητα από άλλα όργανα.

Χημειοθεραπευτικά Σχήματα: διάφοροι συνδυασμοί χημειοθεραπευτικών, που χορηγούνται ενδοφλέβια (μερικά και ως δισκία) σε τακτά χρονικά διαστήματα, τα οποία καθορίζονται από την ταχύτητα πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων αλλά και τις παρενέργειες που προκαλούν.

Στοχευμένες θεραπείες: νεότερα εξειδικευμένα μόρια που παρεμβαίνουν σε ποικίλα κυτταρικά μονοπάτια που εμπλέκονται στον πολλαπλασιασμό και την απόπτωση του καρκινικού κυττάρου (αντιορμονικές θεραπείες, αντισώματα κλπ).

Συνολική Επιβίωση (Overall Survival): εκφράζει το ποσοστό των ασθενών που επιβιώνουν μετά από τη διάγνωση του καρκίνου. Υπολογίζεται συνήθως στα 5 και στα 10 έτη, και αναφέρεται ανάλογα με το στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση, Χρησιμοποιείται κυρίως για την εκτίμηση της πρόγνωσης καθώς και την σύγκριση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων θεραπειών.

Επιβίωση Χωρίς Υποτροπή (Disease Free Survival): εκφράζει το ποσοστό των ασθενών που επιβιώνουν χωρίς υποτροπή της νόσου, είτε τοπική είτε συστηματική, μετά την αρχική θεραπεία.

Στόχοι ογκολογικής θεραπείας

Η θεραπευτική προσέγγιση των κακοηθειών, σε στάδιο δυνητικά ιάσιμο, εξυπηρετεί τους εξής βασικούς στόχους:

• Εκρίζωση της νόσου τοπικά, στο όργανο που έχει αναπτυχθεί
• Καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων που έχουν μεταναστεύσει σε άλλα όργανα
• Αποφυγή υποτροπής, δηλαδή επανεμφάνισης της νόσου στο μέλλον, είτε τοπικά είτε συστηματικά

Η αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση, με κύριους στόχους:

• Την επιμήκυνση της επιβίωσης των ασθενών
• Τη διατήρηση της ποιότητας ζωής
• Την παρηγορητική υποστήριξη σε τελικά στάδια

Είδη θεραπευτικών μεθόδων

Χειρουργική θεραπεία: είναι η πρώτη επιλογή στις κακοήθειες των συμπαγών οργάνων του σώματος. Στόχος είναι η αφαίρεση της κακοήθειας με καθαρά εγχειρητικά όρια ( R0 εκτομή), όπως αυτά εκτιμώνται στο μικροσκόπιο, ώστε ο ιστός που θα παραμείνει να είναι υγιής. Η ριζική αυτή εκτομή έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την πιθανότητα της τοπικής υποτροπής, δηλαδή να επανεμφανιστεί η νόσος στο σημείο της αφαίρεσης του όγκου. Προϋπόθεση ωστόσο είναι η νόσος να μην έχει επεκταθεί πολύ στο προσβεβλημένο όργανο, ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να διαταράσσονται σε σημαντικό βαθμό ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού, να είναι δηλαδή χειρουργικά εξαιρέσιμη.

Συστηματική θεραπεία: περιλαμβάνει το σύνολο των φαρμακευτικών ουσιών που δρούν σε όλο το σώμα και όχι μόνο τοπικά, με στόχο να εξαλείψουν τα καρκινικά κύτταρα που, πιθανώς ή αποδεδειγμένα, έχουν μεταναστεύσει από το πρωτοπαθές όργανο και έχουν εγκατασταθεί σε άλλα απομακρυσμένα. Χορηγούνται κατά κύριο λόγο ενδοφλέβια σε συνδυασμούς μεταξύ τους είτε και με τη μορφή δισκίων από του στόματος. Συνεπάγονται συχνά τοξικότητα και σε άλλα όργανα, λόγω ισχυρής δραστικότητας.

Ακτινοθεραπεία: αποτελεί συμπληρωματική θεραπεία για τον τοπικό έλεγχο της νόσου. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ακολουθεί τη χειρουργική θεραπεία, ενδέχεται ωστόσο να αποτελέσει και την πρώτη επιλογή σε συνθήκες μη χειρουργήσιμης νόσου, είτε λόγω θέσης της βλάβης (π.χ. εγκέφαλος) είτε λόγω μεγάλης έκτασης, όπου δεν μπορεί να επιτευχθεί ριζική χειρουργική εκτομή

Διαδοχή θεραπευτικών μεθόδων

Ανάλογα με το στάδιο της νόσου γίνεται η επιλογή των κατάλληλων θεραπευτικών χειρισμών αλλά και η σειρά με την οποία θα εφαρμοστούν.

Πρώιμο Στάδιο- Τοπική Νόσος: η χειρουργική θεραπεία προηγείται σχεδόν αποκλειστικά, καθώς επιτυγχάνει άριστο τοπικό έλεγχο. Ενδέχεται να ακολουθήσει κάποια μορφή συστηματικής θεραπείας, εάν εκτιμάται από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του καρκίνου ότι υπάρχει πιθανότητα να έχουν μεταναστεύσει καρκινικά κύτταρα, ακόμη και εάν δεν είναι εμφανή στις εξετάσεις σταδιοποίησης.. Επιπλέον, μπορεί να ακολουθήσει και ακτινοθεραπεία για ενίσχυση του τοπικού ελέγχου, εάν η νόσος παρουσιάζει αυξημένη πιθανότητα για τοπική υποτροπή. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η συμπληρωματική του χειρουργείου θεραπεία χαρακτηρίζεται επικουρική (adjuvant).

Προχωρημένο Στάδιο- Τοποπεριοχική Νόσος: στις περιπτώσεις μεγάλης επέκτασης της νόσου στο προσβεβλημένο όργανο και στους πέριξ ιστούς, εκτιμάται η χειρουργική εξαιρεσιμότητα της νόσου. Εάν δεν είναι δυνατή, χορηγείται αρχικά η συστηματική θεραπεία (σε κάποιες κακοήθειες και η ακτινοθεραπεία) με στόχο την μείωση του καρκινικού φορτίου και ακολουθεί η χειρουργική θεραπεία, όταν εκτιμηθεί ότι η ανταπόκριση ήταν επαρκής. Στην περίπτωση αυτή η συστηματική θεραπεία χαρακτηρίζεται ως νέο- επικουρική ή εισαγωγική (neo-adjuvant).

Μεταστατικό Στάδιο: στο στάδιο αυτό, η θεραπευτική προσέγγιση στοχεύει κυρίως στην επιμήκυνση της ζωής χωρίς επιπλοκές και σπανιότερα στην ίαση. Για το λόγο αυτό, στηρίζεται κατεξοχήν στη συστηματική θεραπεία, ενώ η πραγματική συμβολή της  χειρουργικής θεραπείας στη συνολική επιβίωση των ασθενών, είναι συχνά αμφιλεγόμενη. Συνήθως η χειρουργική εξαίρεση του πρωτοπαθούς όγκου έχει παρηγορητικό ρόλο, για μείωση των επιπλοκών από την επέκταση της νόσου (π.χ. απόφραξη εντέρου).